Maden: de nachtmerrie van elke konijneneigenaar – en terecht.
Myiasis is een levensbedreigende aandoening, veroorzaakt door de maden van de blauwgroene vleesvlieg (Lucilia sericata).
Veel mensen weten inmiddels welke factoren deze vliegen aantrekken bij konijnen. Denk aan:
- Vuile of natte vacht, bijvoorbeeld door plakpoep, urine of onvoldoende zelfreiniging (door overgewicht, pijn, gebitsproblemen of ouderdom);
- Wonden of beschadigde huid;
- Smetplekken;
- Overvolle inguinaalklieren (geurklieren in de liesstreek naast de geslachtsopening);
- Een vochtige, slecht schoongemaakte leefomgeving;
- Chronische ziektes waardoor het konijn zichzelf niet goed kan verzorgen of een afwijkende geur heeft;
- Beperkte mobiliteit, bijvoorbeeld door artrose of rugklachten.
Wat echter nog lang niet iedereen weet, is dat een extra huidplooi of vouw direct vóór de geslachtsopening ook een steeds vaker voorkomende oorzaak is van maden.
Dit zie ik vooral bij oudere konijnen en konijnen die sterk zijn afgevallen. Door het verlies van spier- en/of vetmassa blijft er overtollige huid over die een soort vouw of plooi vormt. Op het filmpje onderaan kun je een voorbeeld zien van hoe zoiets eruit kan zien. De onaangenaam ruikende substantie die zich daar verzamelt, is een mengsel van huidvetten, huidschilfers, haren, vuil et cetera en vormt een ideale broedplaats voor bacteriën en trekt de blauwgroene vleesvlieg aan.
Op de eerste foto zie je wel dat het een beetje rood is en het is ook wat korter geschoren, maar je zou misschien niet verwachten dat er een hele grote huidplooi is die je helemaal open / naar voren kunt vouwen. Op de tweede foto zie je wat er tevoorschijn komt als je de huid omhoog vouwt.
In deze nattige omgeving klitten haartjes samen en doordat het nat is maakt dit het moeilijk om het daar goed schoon te maken en te scheren. Zeker als de huid vochtig blijft, is het vrijwel onmogelijk om alles in één behandeling te verwijderen zonder de huid te beschadigen.
Daarom pak ik dit in de praktijk als volgt aan: ik reinig en ontsmet het gebied zo goed mogelijk — meestal met Leucillin, omdat dit ontsmet en de genezing bevordert. Bovendien heeft Leucillin als voordeel dat het niet vettig of plakkerig is, zoals bij zalven of crèmes vaak wel het geval is. Zulke middelen maken het gebied juist vochtig en viezig, terwijl we het juist goed droog willen krijgen. Na de reiniging verwijder ik zoveel mogelijk haren en viezigheid. Vervolgens adviseer ik de eigenaar om de plek gedurende enkele dagen eenmaal per dag in te sprayen met Leucillin en daarna het gebied ongeveer een week met rust te laten zodat het goed kan drogen. Na deze periode laat ik het konijn opnieuw langskomen. Tijdens deze tweede behandeling is de huid meestal goed droog, waardoor ik de resterende haren gemakkelijker kan verwijderen en het gebied grondig kan schoonmaken. Een volledig haarvrij gebied blijft vervolgens veel beter schoon, waardoor ophoping van vieze substantie wordt voorkomen en het risico op myiasis aanzienlijk afneemt.
Mijn advies aan eigenaren is om dit gebied elke zes à acht weken professioneel te laten controleren, reinigen en ontharen — soms zelfs vaker, als het konijn sterk verminderde mobiliteit heeft of veel huidoverschot. Zo houden we het onder controle en kan de huid gezond blijven.
Toch blijft het voor veel eigenaren lastig om dit zelf goed schoon te houden. Zeker op afstand merk ik dat instructies hierover niet altijd leiden tot het gewenste resultaat. Daarom bespreek ik ook de meer ingrijpende, maar duurzame oplossing: een chirurgische ingreep waarbij de dierenarts de overtollige huidplooi verwijdert. Dit kan niet in alle gevallen, maar in de gevallen waarbij dit wel mogelijk is sluit de huid weer strak aan en verdwijnt de broedplaats definitief. Deze operatie wordt steeds vaker uitgevoerd bij konijnen die gevoelig zijn voor myiasis of bij wie lokale verzorging onvoldoende werkt. Uiteraard zijn er wel voorwaarden: het konijn moet fit genoeg zijn om een narcose te doorstaan en de ingreep brengt – zoals elke operatie – risico’s met zich mee. Toch kan het in sommige gevallen het leven van het konijn redden.
Wat vaak onderschat wordt, is dat dit soort huidproblemen niet alleen een risico vormen voor myiasis, maar ook het dagelijks welzijn van het konijn ernstig kunnen beïnvloeden. Een natte, geïrriteerde of jeukende huid kan ongemak veroorzaken waardoor het konijn onrustig wordt, minder gaat eten of zich vaker terugtrekt. Sommige konijnen likken of bijten obsessief aan het gebied, wat kan leiden tot extra huidbeschadiging of stress. Zelfs milde irritatie of jeuk kan zo ongemak geven dat het gedrag of de eetlust verandert — subtiele signalen waar een eigenaar alert op moet zijn. Door hier tijdig op te letten, kun je ernstigere problemen voorkomen en het welzijn van je konijn verbeteren.
Tot slot wil ik benadrukken dat myiasis niet alleen voorkomt bij ‘probleemkonijnen’. Zelfs gezonde dieren kunnen plots slachtoffer worden, bijvoorbeeld door acute diarree, blaasgruis of urinebrand, vooral in de warme maanden van mei tot september. Ook konijnen die binnenshuis leven zijn niet automatisch gevrijwaard.
Wees daarom altijd alert op signalen zoals:
- Een afwijkende geur;
- Overmatig likken aan de achterhand;
- Onrustig gedrag;
- Verminderde eetlust;
- Natte of vuile plekken in de vacht.
Vroege ontdekking en snelle behandeling kunnen letterlijk het verschil maken tussen leven en dood.
